O budowie, roli i pracy tarczycy. Dieta "dla tarczycy". Czy tarczyca potrzebuje węglowodanów?

Dziś obalimy lub potwierdzimy popularną tezę: Tarczyca potrzebuje węglowodanów do prawidłowego funkcjonowania. Jestem ciekawa jak wiele razy słyszeliście taką opinię. Jesteście zaintrygowani odpowiedzią? Zapraszam! Jak zawsze naukowo! Zerkacie czasami do literatury z której korzystam, by przygotować dla Was wiedzę w artykułach? Warto uczyć się każdego dnia:)

Czy wiesz czym jest tarczyca? Jak funkcjonuje? Czego potrzebuje do sprawnego działania? I co z tymi węglowodanami! W dzisiejszym artykule postaram się odpowiedzieć na wszystkie pytania. 

Choroby tarczycy to jedne z najczęstszych schorzeń gruczołów dokrewnych. Zgodnie z danymi naukowymi około 22% społeczeństwa chorowało/choruje na schorzenia związane z tarczycą. Schorzenia tarczycy 10 razy częściej dotykają kobiet niż mężczyzn. W dodatku rozwijają się bardzo powoli i często nie dają poważnych objawów i są lekceważone [1]. 

Budowa tarczycy

Tarczyca to gruczoł dokrewny, który posiada bardzo gęste unaczynienie. Znajduje się w przednio-dolnej części szyi. Jest zbudowana z dwóch płatów: prawego (często większego) i lewego. Waży około 25-60g. U niektórych występuje płat trzeci zwany piramidowym. Gruczoł otacza torebka (łączno-tkankowa), której wewnętrzna warstwa jest połączona z miąższem gruczołu. Miąższ gruczołu budują pęcherzyki wyścielone nabłonkiem. W komórkach nabłonka syntetyzowane są hormony (z prekursora zwanego tyreoglobuliną, która jest glikoproteiną) i komórki C: 

• hormon T3 (3,3',5-trójjodotyronina, powstaje przez konwersję z T4 przez odłączenie atomu jodu),
• hormon T4 (tyroksyna),
• oraz komórki C, które produkują kalcytoninę, która odpowiada za gospodarkę wapniowo-fosforanową [1,2]. 

A co z TSH, przecież zawsze jest badany razem z hormonami tarczycy? TSH czyli tyreotropina nie jest hormonem tarczycy, ale przysadki. Jest absolutnie niezbędny do pracy hormonów tarczycy, ale o tym za chwilę.

Fizjologia tarczycy

Do sprawnego wydzielania hormonów niezbędne są dwa główne elementy:

• tyrozyna czyli aminokwas, który dostarczamy głównie z dietą: z jaj, mięsa i ryb
• jod

Tyrozyna i jod to elementy niezbędne do powstania prekursora hormonów zwanego tyreoglobuliną, z której powstają T3 i T4. Jeśli w naszej diecie nie znajdziemy wystarczającej ilości białka (najlepiej niosącego ze sobą tyrozynę) oraz jodu - nasza tarczyca nie będzie funkcjonować prawidłowo. Dlatego tak ważne jest, abyśmy nigdy nie bagatelizowali roli białka i nie ograniczali całkowicie jego spożycia! [1,2]

 

CIEKAWOSTKA: Tyrozyna to aminokwas endogenny czyli wytwarzany przez organizm ludzki z innych aminokwasów (fenyloalaniny). Jeśli w naszej diecie nie będzie białek z tyrozyną - mogą być to białka z fenyloalaniną, z której nasz organizm wyprodukuje tyrozynę. Fenyloalanina to aminokwas egzogenny czyli nie wytwarzany w organizmie ludzki. MUSI być dostarczana z zewnątrz w postaci produktów białkowych! [1]

Tarczyca produkuje i wydziela do krwi tyroksynę i trójjodotyroninę. Oba te hormony to jodowane pochodne tyrozyny (stąd jod + aminokwas). Jednakże to tyroksyna jest głównym produktem wydzielanym przez tarczycę. Trójjodotyronina (wydzielana w około 20x mniejszej ilości  w porównaniu do tyroksyny) jest znacznie bardziej aktywna, bo około 5x bardziej [1,2]. 

CIEKAWOSTKA: T3 (trójjodotyronina) powstaje w małych ilościach, ale jego poziom jest zwiększony (gdyż do prawidłowego działania potrzebne są większe ilości) dzięki konwersji czyli odłączeniu 1 atomu tlenu od T4 (tyroksyna). Wynika z tego, że tyroksyna to prekursor trójjodotyroniny. Podobnie jak tyreoglobulina, która jest prekursorem obu z nich: T3 i T4 [2].

Jak podaje P. Ihnatowicz w swojej książce "Rozszyfruj swoją krew", którą szczerze Wam polecam, niedługo pojawi się pełna recenzja) do procesu konwersji konieczne są:

• odpowiednie ilości cynku, żelaza i miedzi
• sprawnie funkcjonująca wątroba, jelita i nerki [2]

Mamy więc kolejne elementy niezbędne w prawidłowym funkcjonowaniu tarczycy.

Produkcja hormonów tarczycy

Produkcja hormonów tarczycy odbywa się dzięki sprzężeniu zwrotnym ujemnym osi podwzgórze-przysadka. 

1. Przysadka pobudzana przez podwzgórze (które wydziela tyreoliberynę) oraz obniżoną ilością hormonów tarczycy - wydziela TSH.
2. TSH pobudza tarczycę do produkcji hormonów tarczycy. 
3. Zwiększona ilość hormonów tarczycy spowalnia pracę podwzgórza i przysadki (TSH przestaje być wydzielane i znów spada stężenie hormonów tarczycy).
4. I tak wracamy do punktu 1 [na podstawie 1].

Rola hormonów tarczycy w organizmie

• wpływ w procesie embriogenezy, rozwój płodu w czasie ciąży
• metabolizm (białka, węglowodany, tłuszcze)
• regulacja ciepła w organizmie
• gospodarka wapnia i fosforu - wpływ na układ kostny
• wzrost organizmu
• rola w rozwoju nerek i pracy nerek 
• wpływ na układ immunologiczny 
• procesy rozrodu i siła libido [1,2]

Pełna diagnostyka chorób tarczycy

• diagnostyka laboratoryjna (stężenie TSH, hormony tarczycy - fT3, fT4)
• oznaczenie przeciwciał przeciwtarczycowych przeciwko peroksydazie tarczycowej (aTPO, anty-TPO)
• oznaczenie przeciwciał przeciwko tyreoglobulinie (aTG, anty-TG)
• badanie ultrasonograficzne w obrębie narządu (badanie guzów i woli)
• uzupełnienie badaniem scyntygraficznym tarczycy
• wywiad z opisem objawów

Wszystkie składniki i elementy istotne w diecie "dla tarczycy":

• białko w diecie - jeden z głównym elementów diety wspierającej funkcjonowanie tarczycy [1,2,3]
• jod - absolutnie niezbędny do produkcji hormonów tarczycy, badania wskazują, że może wpływać na poziomy selenu, żelaza i retinolu (źródła jodu w diecie:  woda mineralna, ryby - makrela, dorsz, sól jodowana, czerwone wino oraz suplementacja) [3]
• selen - jest składnikiem enzymu niezbędnego do konwersji T4 do T3, powiązany z wchłanianiem jodu (źródła w diecie: mięso, skorupiaki, ryby, czosnek, grzyby, orzechy brazylijskie oraz suplementacja) [3]
• żelazo - składnik enzymu niezbędnego do pracy hormonów, obniżony poziom bywa obserwowany w przypadku obniżonego T3 oraz wysokiego TSH (źródła w diecie: czerwone mięso, len, pestki dyni, mak, sezam, żółtko jaja, pistacje, suplementacja) [3]
• cynk - równie kluczowy składnik co pozostałe, ważny w procesie konwersji T4 do T3 (źródła w diecie: len, pestki dyni, słonecznik, suplementacja) [3]
• błonnik pokarmowy - ważny element jelit (źródła na diecie ketogennej: warzywa, owoce, łuska babki jajowatej) [3]
• ograniczenie substancji wolotwórczych (warzywa kapustne i strączki, rzepa, orzechy ziemne, gorczyca, brukiew) i całkowite ograniczenie produktów z dodatkiem soi [3]
• dodatkowe, ważne mikroelementy i witaminy: B12, B6, B9, D3, C, E, beta-karoten [2, 3] 
• bardzo kluczowe jest odpowiednie nawodnienie organzmu [2]
• tłuszcze - niezbędne do prawidłowej konwersji - szczególnie kwasy Omega 3 o działaniu przeciwzapalnym (źródła polecane: zimnotłoczone oleje: oliwa z liwek, olej z czarnuszki, wiesiołka, awokado oraz do smażenia: olej kokosowy, masło klarowane) [2]

Dodatkowe istotne elementy ważne dla tarczycy:

• sen (ze względu na rytm dobowy wydzielania hormonów tarczycy prawidłowy sen jest niezbędnym elementem do prawidłowego funkcjonowania tarczycy) [2]
• zimno i pory roku (głównie ze względu na rytm roczny wydzielania hormonów tarczycy, których w zimnie i zimie jest wydzielanych więcej) [2]
• eliminacja stresu [2]
• pozbycie się zbędnych kilogramów i zadbanie o prawidłową wagę ciała [2]
• zadbanie o komfort życia - także w relacjach z ludźmi, toksyczne relacje wpływają na Twój organizm - zakończ je [2]

Dlaczego słyszysz, że węglowodany są niezbędne dla tarczycy?

Prawdopodobnie dlatego, że osoby, które z Tobą rozmawiają mają na myśli osoby chore na schorzenia tarczycy. Aktualnie nie ma żadnych badań wskazujących na bezpośredni udział węglowodanów w pracy tarczycy - ale istnieje wiele przesłanek wskazujących na ich udział pośredni w przyczynach niedoczynności/nadczynności tarczycy. Jaki? Głównie związany z podłożem wystąpienia chorób tarczycy: zaburzeniami poziomów neuroprzekaźników i leptyny, urazem psychicznym, silnym stresem oraz przewlekłym stresem, innymi zaburzeniami hormonalnymi i stanem zapalnym. Większość przyczyn powiązana jest z osią podwzgórze-przysadka-tarczyca [2]. 

Pamiętasz jak pisałam o przeciwwskazaniach do diety ketogennej tutaj [klik]? Zasugerowałam, że w przypadku osób prowadzących bardzo stresujący tryb życia i pracę "na nocki" dieta ketogenna niekoniecznie dobrze się sprawdza (przewlekły stres jako główny problem z funkcjonowaniem nadnerczy, pojawiający się syndrom wypalenia nadnerczy, element wpływający na oś i pracę tarczycy). Stąd w diecie osoby żyjącej w przewlekłym, silnym stresie (osoby, która niestety już całkiem nieźle pracuje na swoje zaburzenia pracy tarczycy) zaleca się węglowodany (najczęściej ziemniaki, bataty i pseudozboża). Badania jednoznacznie wskazują na odpowiednią podaż węglowodanów w diecie osoby CHOREJ na niedoczynność [2]. Chorej - a nie zdrowej (u zdrowej osoby ograniczenie węglowodanów nie zaburza pracy tarczycy przy jednoczesnym zachowaniu higieny diety i stylu życia - czyli brak stresu, higiena relacji z ludźmi, prawidłowa podaż witamin i mikroelementów oraz odpowiedni trening). 

CIEKAWOSTKA: Jednak zdarzają się osoby z problemami z pracą tarczycy, które stosują dietę ketogenną i dieta ta sprawdza się i pomaga im w poprawie zdrowia (jednakże jak wskazuje autorka cytowanej przeze mnie książki - badań naukowych jest zbyt mało, aby można było mówić o oficjalnych zaleceniach) [2]. Stąd w większości przypadków dietetycy i lekarze stawiają na diety zbilansowane w leczeniu chorób tarczycy. Czasem niskowęglowodanowe - dieta ketogenna byw raczej dość rzadko stosowana w zaburzeniach tarczycy i głównie pod opieką dobrego specjalisty.

>>>Niektórzy zalecają okresowe ładowanie węglowodanów na diecie ketogennej "dla rozruszania tarczycy". Osobiście nie widzę powodu, aby je stosować, jeśli dbasz o swoją dietę cały czas i nie zaniedbujesz niedoborów, jesz gęste odżywczo posiłki, eliminujesz stres i niepotrzebne bodźce, masz świetny rytm dobowy - pracujesz od 7 do 15, modelujesz dietę w zależności od pór roku i jesteś na niej po prostu szczęśliwy :) 

>>>Pamiętaj, że stosowane często ładowania ogromną ilością węglowodanów (mało kto robi to z głową np. dodając sobie smaczne i zdrowe gotowane w mundurkach ziemniaki do dań, wiele osób słysząc ładowanie ma na myśli talerz pełen frytek, hamburgera, pizzę i tort zjedzony w jednym posiedzeniu = sam cukier prosty i przetworzony, często spalony tłuszcz rafinowany!) stanowią przeładowanie dla gospodarki węglowodanowo-insulinowej (która na ketozie nie ma, aż tak dużo pracy, a Ty ją właśnie zszokowałeś!). Jeśli stosujesz "dobre" ładowania przedtreningowo - ok, nawet super! W przeciwnym wypadku (mało aktywny tryb życia - praca-dom-praca) jest to raczej kiepskie wyjście i nie rozumiem argumentu, który wysuwają jego zwolennicy, "żeby rozruszać tarczycę". Tarczyca ma dobrze funkcjonować przez całe Twoje życie, a nie tylko w momencie, gdy zechcesz ją "rozruszać", bo pojawił się kaprys, który zasugerował Ci pierwszy lepszy "przechodzień" grupy czy forum internetowego. Chciałabym tylko mocno zaznaczyć, że opisana tutaj sytuacja "cheat day-cheat meal" odnosi się do wszystkich typów diet - nie tylko ketogennej. Bez względu na dietę - tarczyca ma działać prawidłowo.

>>>Jeśli w Twoim życiu pojawiają się okresu silnego stresu lub dużej ilości pracy, gdy siedzisz do nocy nad ważnymi projektami, masz poważne problemy hormonalne albo zwyczajnie nie jesteś zadowolony z efektów swojej diety, bo np. prowadzisz bardzo aktywny tryb życia i 50 g węglowodanów przed treningiem Ci nie wystarcza - śmiało włącz do niej więcej węglowodanów i spróbuj takiego stylu życia. Nie musisz wracać do diety wysokowęglowodanowej. Dieta lowcarb (czyli ilości 100-150g węglowodanów dziennie) to także świetne wyjście. 

PODSUMOWANIE: Nie ma jednoznacznych przesłanek wskazujących na zaburzenia pracy tarczycy (u osoby zdrowej!), która PRAWIDŁOWO stosuje dietę niskowęglowodanową (prawidłowo czyli dba o gęstość odżywczą, dobry styl życia, swój rytm dobowy i roczny, brak stresu, eliminację niedoborów witamin i minerałów). Istnieją osoby, które stosują dietę niskowęglowodanową w problemach z tarczycą i udaje im się je skutecznie regulować, ale na dzień dzisiejszy nie ma jasnych badań naukowych w tym obszarze z udziałem szerokiej liczby osób [2]. Jeśli pragniesz zadbać o swoją tarczycę zadbaj o białko w diecie, podaż minerałów i witamin oraz higienę snu, życia i relacji z ludźmi [1,2,3]. Jeśli jesteś szeroko zainteresowany tematem tarczycy i jej zaburzeń - polecam Ci książkę podaną w literaturze - P. Ihnatowicz oraz E. Ptak :)

Proszę traktuj moje artykuły jako wskazówki - a ostatecznych diagnoz i zaleceń leczenia chorób ZAWSZE zasięgaj u lekarzy.

Literatura:

[1] Lisowska M., Leczenie chorób tarczycy, Praca poglądowa w ramach specjalizacji z farmacji aptecznej, Łódź, 2018.

[2] Ihnatowicz P., Ptak E., "Rozszyfruj swoją krew", 2018, SanDiet, Bydgoszcz.

[3] Pastusiak K., Michałowska J., Bogdański P., Postępowanie dietetyczne w chorobach tarczycy, Forum Zaburzeń Metabolicznych, 2017, 8 (4): 155-160.

Miłej lektury!

Zapraszam na stronę na Facebook'u tutaj [kliknij i wejdź].

Jeśli zechcesz - możesz mnie także wesprzeć przez Patronite tutaj [klik].

****************************************************************

Udostępniajcie jeśli macie ochotę! :)

Bardzo proszę o uszanowanie mojego autorstwa do zdjęć i przepisów :)
USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Art. 78. 1.

W sklepie FoodForce czeka na Ciebie kod na 12% na hasło: reva12