Dieta ketogenna a dieta bezglutenowa i celiakia. Co mają wspólnego?

Dziś artykuł na specjalną prośbę dla czytelników grupy: "Przepisy bez glutenu" z podziękowaniami za wyróżnienie mojej osoby jako naukowca prowadzącego ketoblog. Muszę przyznać, że bardzo mi miło, gdy coraz częściej dostaję wiadomości o takich wzmiankach. Za wszystkie jeszcze raz dziękuję! :) Postanowiłam podzielić się z Wami kolejnym artykułem na temat związku diety ketogennej z dietą osób, które z różnych powodów eliminują gluten z diety :) Znajdziecie w nim wiele różnych zagadnień: od celiakii, przez nadwrażliwość i alergię na gluten oraz oczywiście związku diety ketogennej z dietą eliminacyjną-bezglutenową.

Gluten, celiakia, nietolerancja i alergia... Chyba warto od tego zacząć prawda? Czy tak naprawdę jest celiakia? Czy każdy powinien eliminować z diety gluten? Czy to tylko moda, która przeminie? Czy wystarczy nie jeść chleba, aby być na diecie bezglutenowej? I co wspólnego z celiakią ma dieta ketogenna?  Zapraszam na artykuł :)

Czym jest gluten?

• Gluten to białko. Znajduje się w zbożach takich jak: pszenica, jęczmień czy żyto, owies i orkisz. 
• Gluten to mieszanka dwóch białek: gliadyny (która jest prolaminą) i gluteiny. Pszenica, najpopularniejsze źródło glutenu, zawiera około 10-15% białek z czego 80% to właśnie gluten. Pozostałe białka to albuminy oraz globuliny.
• Gluten to białko zapasowe roślin, pozwala uzyskać lepką konsystencję ciasta dzięki czemu świetnie nadaje się do wypieków.  
• Zgodnie z kodeksem WHO gluten to termin, który dotyczy wszystkich prolamin, a określenie dieta bezglutenowa dotyczy diety z eliminacją prolamin u chorych na celiakię [1].

Choroby związane z glutenem

Pierwsze wzmianki o zaburzeniach związanych z wchłanianiem po zjedzeniu pszenicy zostały opisane już w 1953 roku przez Wiliamia Dicke, który w swej książce pt "Dieta bez pszenicy"opisał wiele modyfikacji genetycznych silnie wpływających na wzmożone objawy chorobowe pacjentów. 20 lat później Ferguson wykazał, że gluten powoduje stan zapalny w jelicie cienkim [2].

Alergia na gluten

Gluten w zbożach jest jednym z najczęstszych alergenów (zaraz po mleku). Alergia na gluten zaś jest najczęściej mylona z celiakią. Jednak są to dwie odrębne choroby. Naukowcy szacują, że obecnie 10-25% osób z alergiami pokarmowymi ma też alergię na gluten. Alergia na gluten w przypadku dzieci często wiąże się z atopowym zapaleniem skóry. Najczęściej leczy się ją po prostu za pomocą diety bezglutenowej [1].  

Choroba Duringa

To choroba SKÓRNA, która ma podłoże w braku tolerancji na gluten (nie alergii, a tolerancji). Najczęściej  ma miejsce u osób między 14 a 40 rokiem życia, które mają w rodzinie osoby chore na celiakię. Objawia się szerokimi zmianami skórnymi na niemal całym ciele, ale także objawami ze strony układu pokarmowego. Również leczona za pomocą diety bezglutenowej [1]. 

Nadwrażliwość (nieceliakalna)  na gluten

Istnieją przypadki nietolerancji glutenu z wykluczeniem celiaki (brak przeciwciał we krwi- tTG i EmA), a także alergii na gluten (poziom przeciwciał IgE również w normie). U osób z nadwrażliwością na gluten nie zaobserwowano także zmian w kosmkach jelitowych, jednak pojawiają się objawy po spożyciu glutenu identyczne jak w przypadku innych nietolerancji. Pojawiają się jednak pewne spostrzeżenia związane z rozwojem chorób psychicznych w połączeniu z nadwrażliwością na gluten. Leczenie polega na zastosowaniu diety bezglutenowej [1].

Celiakia

To nieuleczalna, autoimmunologiczna choroba zwana także chorobą trzewną. Rozpoczyna się degradacją jelita cienkiego, ograniczeniem wchłaniania substancji odżywczych - prowadząc do ostrych niedoborów [1]. Obecnie szacuje się, że 1 na 100 osób na świecie choruje na celiakię i statystycznie rozpoznanie choroby i diagnoza trwa 13 lat.  Istnieją trzy rodzaj celiakii - jawna, ubogoobjawowa oraz utajona. Oczywiście najtrudniej rozpoznać utajoną postać (jednakże pojawiają się przeciwciała we krwi, a postać utajona często zmienia się w jawną). Leczenie polega na zastosowaniu ścisłej diety bezglutenowej [3].

Rys. 1 Objawy jawnej choroby zwanej celiakią [3].

 Jak wykryć chorobę zwaną celiakią?

Należy wykonać badania diagnostyczne takie jak:

• oznaczenie przeciwciał z krwi (przeciwko endomysium mięsni gładkich EmA oraz przeciwko transglutaminazie tkankowej tTG oraz całkowitych immonoglobulin klasy A - IgA)
• obecnie także badania przeciwciał przeciwko "nowej gliadynie" (deaminowanej postaci gliadyny DGP/GAF)
• biopsja jelita cienkiego (określenie stopnia ewentualnego zaniku kosmków jelita cienkiego)
• badania genetyczne (geny HLA-DQ2 i HLA-DQ8)
• prowokacja glutenem (w przypadku wątpliwości wcześniejszej diagnozy) [3]

Inne choroby związane z celiakią stanowiące ryzyko wystąpienia choroby:

• cukrzyca typu 1 (10%)
• zespół Downa (5-12%
• zespół Williamsa (8%)
• zespół Turnera (4-8%)
• autoimmunologiczne choroby związane z tarczycą (5%)
• niedobór całkowitego IgA (2-8%)

Związek diety bezglutenowej z dietą ketogenną?

Leczenie powyższych chorób (choć każda jest inna) polega na zastosowaniu diety bezglutenowej. Często wymagana jest kompleksowa suplementacja (szczególnie w przypadku ostrych niedoborów spowodowanych zburzeniem wchłaniania substancji odżywczych). W przypadku diety w wielu przypadkach (szczególnie osób, które poza celiakią chorują na inne choroby) stosowana jest coraz częściej dieta ketogenna. Dieta ketogenna to dieta, która z założenia odrzuca wszystkie produkty przetworzone (a niemal wszystkie obecnie zawierają gluten). Dodatkowo założeniem często jest niska podaż węglowodanów (szczególnie cukrów prostych i tych pochodzenia roślinnego - ze zbóż i strączków), co oznacza, że śmiało może być stosowana jako dieta eliminacyjna w leczeniu celiakii oraz chorób związanych z glutenem. Na szczególną uwagę zasługuje także charakter przeciwzapalny diety ketogennej (o którym pisałam w pozostałych artykułach na stronie). 

Podsumowanie: Celiakia to nie jedyna choroba związana z zaburzeniem dotyczącym odżywiania się glutenem. Jednakże nie należy mylić jej z alergią na gluten. Wszystkie sposoby leczenia chorób związanych z glutenem polegają na zastosowaniu diet eliminacyjnych (bardziej lub mniej restrykcyjnie). Do jednych z diet eliminacyjnych o dodatkowych właściwościach należy dieta ketogenna.

Literatura:

[1] Ścibor K., Ostrowska-Nawarycz L.,Kopański Z., Brukwicka I., Uracz W., Myslyak Z., Sklyarov I., Nietolerancja glutenu problemem XXI wieku, Journal of Clinical Healthcare, 2015, 1: 18-24.
[2] Jarocka Cyrta A., Celiac disease. Pathogenesis, serologic tests, novel therapies., Gastroentererologia Praktyczna., 2011, 5:19-26.
[3] Polskie Stowarzyszenie Osób z Celiakią, Celiakia i dieta bezglutenowa. Praktyczny poradnik., Warszawa 2017. 

Miłej lektury!

Zapraszam na stronę na Facebook'u tutaj [kliknij i wejdź].

****************************************************************

Udostępniajcie jeśli macie ochotę! :)

Bardzo proszę o uszanowanie mojego autorstwa do zdjęć i przepisów :)

USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Art. 78. 1.