Czy jestem w ketozie? Jak zmierzyć poziom ketonów?

Zauważyłam, że wiele osób często zadaje wiele konkretnych pytań: jak mierzyć czy jestem w ketozie? Czy lepszy będzie pomiar z krwi czy z moczu i który pomiar jest bardziej wiarygodny? Czy używać zwykłych pasków do moczu z apteki czy glukometru? A może najnowszy wynalazek z USA - urzadzenie do pomiaru ketonów z oddechu? Dziś post właśnie o tym :) Na koniec krótki dopisek ode mnie, co sądzę o takich pomiarach i czy warto wydaję na nie dość duże pieniądze.

Zacznijmy jeszcze raz od wyjaśnienia kilku pojęć (przypomnienia nigdy za wiele:):

• Ketoza to stan, w którym nasz organizm korzysta efektywnie z ciał ketonowych zwanych ketonami, które powstają w procesie utleniania kwasów tłuszczowych. Istnieją dwa główne typy ketozy: ketoza odżywcza (żywieniowa) oraz kliniczna. Ketoza żywieniowa wywołuje efekt metaboliczny stabilizując poziom cukru i insuliny we krwi. Okazuje się, że ketoza żywieniowa indukowana redukcją węglowodanów na rzecz kwasów tłuszczowych nasyconych poprawia profil lipidów we krwi tzn. obniża poziom trójglicerydów, podnosi poziom frakcji HDL [1]. Ketoza kliniczna najczęściej stosowana jest w leczeniu epilepsji, migren. Pojawiają się także badania z zakresu leczenia dietą ketogenną autyzmu i nowotworów [2] Zgodnie z regułą Stocka i Yudkina: ketoza wystąpi, gdy ilość tłuszczu w diecie będzie równa dwukrotności ilości węglowodanów i połowie ilości białek [3]. Niektórzy twierdzą, że wyznacznik ketozy to ilość ketonów we krwi >0,5mmol/l.
• Ketogeneza to szlak odpowiedzialny za produkcję ciał ketonowych. Jeszcze raz dla przypomnienia:
  

Rys. 1 Schemat szlaku ketogenezy [1].

• Dieta ketogenna to niskowęglowodanowa dieta często określana jako dieta zawierająca <50 g węglowodanów na dzień [3]. Osoby stosujące dietę ketogenną wykazują tendencję do utrzymywania masy ciała i utraty tkanki tłuszczowej [1]. Okazuje się, że obecność ketonów (będących głównym wyznacznikiem ketozy) obserwowano także u osób ze zwiększonym spożyciem węglowodanów. I odwrotnie - u osób ze zmniejszonym spożyciem węglowodanów (poniżej 30 g) tylko o 42% badanych obserwowano obecność ketonów. Pozostałe osoby mimo niskiej podaży węglowodanów ich nie miały. Również wysokie spożycie białka nie gwarantuje obecności ketonów, ponieważ w organizmie może powstać nawet do 57 g glukozy na 100 g białka [co powstulował Hartman et al, 2007] [3]. Jednak pamiętaj, że dieta ketogenna nie jest dietą wysokobiałkową, więc nie bój się tych 20-25% białka w diecie! Jak widzisz również wyższe spożycie weglowodanów pozwala utrzymać ketozę, więc dbaj o swoją tolerancję na węglowodany i poprawiaj ją!

Ok. Wiemy już, że dieta ketogenna nie zawsze prowadzi do ketozy. Wiemy czym jest ketoza i jaki jest "umowny" próg ketonów gwarantujący ketozę. W jaki sposób mierzyć więc ketony, aby wiedzieć czy nasz organizm z nich korzysta? 

Istnieją dwie główne drogi badania poziomu ketonów w organizmie:

• pomiar z moczu
• pomiar z krwi
• dodatkowo niedawno pojawiły się urządzenia na pomiar ketonów z oddechu...

Sprawdźmy:)

• Pomiar ketonów z moczu

Sprzęt: paski do ketonów z moczu (test do dostania w pierwszej lepszej aptece)

Rys. 2 Paski do badania poziomu ketonów w moczu [5].

Zasada pomiaru obecności ketonów w moczu opiera się na barwnej reakcji z odczynnikami (stąd na opakowaniu takich pasków znajdziemy skalę pełną kolorów, aby po teście ocenić wzrokowo ilość ketonów). Całą procedurę testu znajdziecie na opakowaniu lub na stronie tutaj [klik]. 

Rys. 3 Paski do badania poziomu ketonów w moczu [6].

Na stronie jednego z producentów (klik) znajdziemy informację:
Ketony: "strefa reakcyjna reaguje z kwasem acetylooctowym w moczu; nie reaguje z acetonem i BHB" [6]. Co to oznacza w przekładzie na "język polski"? A no właśnie... oznacza to, że paski do ketonów z moczu wykryją zaledwie 1 z 3 ciał ketonowych (BHB, aceton, acetylooctan). Kicha prawda? Bo co z pozostałymi..?
Dodatkowo... jest to test z próbki jaką jest mocz. Mocz jest przez nas wydalany prawda? Oznacza to, że ketony badane w WYDALANYM moczu będą jedynie ketonami WYDALANYMI czyli takimi z jakich nasz organizm nie skorzystał, bo się ich pozbył. Proste prawda? :) Czyli.. z takiego testu nie dowiemy się czy jesteśmy w ketozie. Dowiemy się ile ketonów nasz organizm się pozbył, a nie zużył. Taka informacja również może być przydatna np na samym początku naszej diety, kiedy chcemy w prosty sposób stwierdzić czy zachodzi ketogeneza czyli czy ketony są chociaż produkowane, a później wydalane (co właśnie zmierzymyliśmy powyższym testem). 
Ciekawostki: u kobiet ciężarnych acetylooctan występuje, aż w 30% próbek pomiarowych. Pastki testowe zawierają tzw nitroprusydek. Mogą wskazywać na fałszywie dodatni wynik, gdy osoba wykonująca pomiar przyjmuje leki zawierające grupy sulfhydrylowe lub ogromne ilości kwasu askorbinowego (wit. C). Ok to co dalej skoro paski do badania moczu są średnio miarodajne?

• Pomiar ketonów z krwi
Sprzęt: glukometr, paski do ketonów z krwi 

Rys. 4 Paski do badania poziomu ketonów we krwi [7].

Cała instrukcja obsługi glukometru jest bardzo prosta (nakłucie palca, naniesienie kropelki krwi na pasek, pomiar) i opisana na stronie najpopularniejszego producenta tutaj [klik]. Należy pamiętać, aby kupić/otrzymać glukometr przeznaczony do pomiaru ketonów oraz zgodny z paskami do pomiaru ketonów. I ponownie na stronie producenta czytamy: test służy do pomiaru ciał β-ketonowych we krwi czyli jedynie β-hydroksymaślanu. Jednakże tym razem pomiar nie pokazuje nam ilości wydalanego ciała ketonowego, a ciała ketonowego krążącego we krwi, co oznacza, że nasz organizm prawdopodobnie skorzysta z takiej cząsteczki energetycznej. Jest to dużo bardziej wiarygodny pomiar niż ciała wydalane wraz z moczem. I jednocześnie dużo droższy (niestety cena pasków do ketonów jest dość wysoka).

UWAGA: Badanie ciał ketonowych we krwi jest niezwykle ważne, gdy dana osoba choruje na cukrzycę typu 1, ponieważ może u nich wystąpić RÓWNOCZEŚNIE wysoki cukier i baaaaaardzo (!) wysoka ilość ketonów grożą kwasicą ketonową. Jednakże w przypadku zdrowych osób na ketozie sytuacja wygląda następująco: niski cukier, dość wysokie ketony. Wartość pomiaru steżenia ciał ketonowych u osób na diecie ketogennej raczej nie przekracza ilości 8 mmol/l. Takie osoby nie mają powodu do strachu przed kwasicą [7]. Poniżej przedstawiona jest tabela z wartościami pomiarów z krwi dla osób na różnych dietach.

Rys. 6 Pomiary z krwi osób na normalnej diecie, ketogennej i pomiary obrazujące kwasicę ketonową u osób chorych na cukrzycę typu 1 [9].

• Pomiar ketonów z oddechu

Sprzęt: urządzenie do pomiaru ketonów z oddechu

 

Rys. 5 Ketonix do pomiaru acetonu z oddechu [10].

Ostatnie urzadzenie do pomiarów ketonów jest jeszcze słabo dostępne w Polsce. Technika pomiaru takiego urządzenia polega na analizie raczej śladowych ilości jednego z ciał ketonowych czyli acetonu obecnego w oddechu czyli wydalanego. Sam producent zaznacza, że nie należy traktować tego jako miarę intensywności ketozy. Wniosek? Fajny gadżet... i w sumie tyle. Czy warto wydać pieniądze? Ja raczej tego nie zrobię :)

Podsumowując:

Dieta ketogenna nie równa się ketozie. Aby badać intensywność ketozy należy skupić się głównie na ciałach ketonowych. Pomiar ketonów z moczu oraz oddechu nie jest miarodajnym wynikiem. Najlepszy pomiar ketozy skupia się wokół glukometru z paskami do ketonów (Uwaga! Nie każdy glukometr taką możliwość posiada!). Należy pamiętać, że nawet używając glukometru mamy wyniki tylko jednego ciała ketonowego z trzech możliwych. Jeśli mamy pieniążki, które chcemy przeznaczyć na takie badania - czemu nie. Jeśli nie mamy - nic się nie stanie jeśli nie będziemy badać ketonów wcale (warto je zbadać chociaż na początku diety po np miesiącu, aby chociaż wiedzieć czy jest skutecznie prowadzona). Jeśli chorujemy na cukrzycę typu 1 - pomiar jest bardzo ważny (zarówno cukru jak i ketonu we krwi). Istnieją różne typy ketozy. Ja stosuję formę kliniczną - leczę migreny. Jednak nie badam ketonów systematycznie (jedynie sporadycznie, gdy mam okazję). Dużo ważniejsze jest dla mnie samopoczucie i pełen luz w podejściu do diety i życia. Czasem stres towarzyszący bezustannym pomiarowi czyni większe szkody niż jest tego wart :) Czy badać ketozę? Czy zdobyć glukometr? Czy kupić zapas dość drogich pasków i mierzyć obecność β-hydroksymaślanu? Zdecydujcie sami :)

Literatura: 

[1] Gershuni, Victoria & L. Yan, Stephanie & Medici, Valentina. (2018). Nutritional Ketosis for Weight Management and Reversal of Metabolic Syndrome. Current Nutrition Reports. 7. 10.1007/s13668-018-0235-0. 

[2] Dhamija, Radhika & Eckert, Susan & Wirrell, Elaine. (2013). Ketogenic Diet. The Canadian journal of neurological sciences. Le journal canadien des sciences neurologiques. 40. 158-67. 10.1017/S0317167100013676. 

[3] Sumithran P, Proietto J. Ketogenic diets for weight loss: A review of their principles, 

safety and efficacy. Obes Res Clin Pract. 2008 Mar;2(1):I-II.

[4] http://www.glukopharma.eu/testy/Ketony.pdf

[5] https://apteline.pl 

[6] https://miniclinic.pl/

[7] https://bibliotekadiabetyka.pl/artykuly/program-komputerowy-do-glukometru]

[8] American Diabetes Association, Tests of glycemia in diabetes, Diabetes Care 2002, 25,

97-99.

[9] Paoli, Antonio,. Ketogenic Diet for Obesity: Friend or Foe?. International 

journal of environmental research and public health 2014, 11(2): 2092-2107.

[10] https://www.ketonix.com/clinic-breath-ketones

Miłej lektury!



Zapraszam na stronę na Facebook'u tutaj [kliknij i wejdź].




****************************************************************

Udostępniajcie jeśli macie ochotę! :)


Bardzo proszę o uszanowanie mojego autorstwa do zdjęć i przepisów :)

USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Art. 78. 1.