Zamienniki cukru czyli wszystko na temat słodzików na diecie

Wielu z Was prosiło o ten artykuł. Zajęło mi to trochę, ale no jest! :) Wiem, że wybór odpowiedniego zamiennika cukru zwykle wiąże się z pytaniami: Czy muszę go wliczać do bilansu? Jak zareaguje organizm? Czy słodzik podnosi poziom insuliny/glukozy we krwi i przerywa post? Czy jest rakotwórczy? 
Dziś postaram się rozwiać wątpliwości i przedstawić Wam wszystkie znane mi informacje na temat, aż 29 (!!!) zamienników cukru 😊 A na koniec ponownie dopisek ode mnie na temat moich prywatnych odczuć po zastosowaniu zamienników cukru w wypiekach na blogu:) 

Istnieje wiele (dozwolonych) zamienników cukru stosowanych w przemyśle spożywczym. Zaliczamy do nich głownie wymienione na poniższym rysunku i oznaczone literą E w przemyśle spożywczym.

Rys. 1 Wykaz dozwolonych słodzików [1].

Wszystkie wyżej wymienione słodziki dzielimy na dwie grupy (wg kryterium słodkości w stosunku do "zwykłego cukru").

Rys. 2 Podział słodzików [1].

No to jedziemy po kolei :) 

1.      Sorbitol                                                                                                                               

Występowanie: głównie w owocach (suszone śliwki, gruszki, czereśnie)

Właściwości: białe granulki, lekko słodki smak, silnie higroskopijny (silnie pochłania wodę), bardzo trwały

Otrzymywanie: uwodornienie glukozy/syropu glukozowego

Metabolizm: 25% słodzika wchłania się z przewodu pokarmowego, metabolizowany niemal w całości, śladowo wydalany z moczem

Wartość i zastosowanie: wartość kaloryczna to około 4 kcal/g, stopień słodkości to około 60% słodkości białego cukru, używany jako stabilizator w przemyśle spożywczym oraz konserwant, może być stosowany u osób chorych na cukrzycę (ze względu na niski indeks glikemiczny), ale istnieją badania potwierdzające pogorszenie stanu nerek po długotrwałym spożyciu(!), ulega konwersji do glukozy, w dużych ilościach powoduje efekt przeczyszczający, właściwości przeciwprócznicze [2]

Rys. 3 Sorbitol [3].

2.     Mannitol                                                                                                              

Występowanie: u roślin i zwierząt, a także glonów, bakterii i sinic

Właściwości: biały proszek, dobrze rozpuszczalny w wodzie i etanolu

Otrzymywanie: głównie procesy uwodornienia cukru inwertowanego czy sacharozy i glukozy, a także fermentacja u drożdży

Metabolizm: 25% wchłaniane w organizmie ludzkim, nie jest metabolizowany, w całości wydalany z moczem

Wartość i zastosowanie: wartość kaloryczna to około 4 kcal/g jednakże indeks glikemiczny i insulinowy jest równy 0 (ze względu na brak metabolizmu tego związku), silny diuretyk, stosowany w cukrzycy, powoduje utratę jonów sodowych i chlorkowych, właściwości przeciwprócznicze, istnieją badania potwierdzające, że stosowanie mannitolu powoduje zmniejszenie ilości napadów w epilepsji [2]     

                   Rys. 4 Mannitol [4].   
          

                                               

3.     Izomalt                                                                                                        

Występowanie: nie występuje naturalnie

Właściwości: biały, higroskopijny

Otrzymywanie: z sacharozy w wielu reakcjach

Metabolizm: ulega hydrolizie do glukozy, sorbitolu i mannitolu, a także fermentacji w przewodzie pokarmowym (w około 90%)

Wartość i zastosowanie: wartość kaloryczna to około 4 kcal/g, 50% stopnia słodkości glukozy, indeks glikemiczny wynosi 9, zaś insulinowy 6, stosowany w zaparciach, mniej słodszy niż ksylitol, słaby do słodzenia, stosowany do mas plastycznych, stosowany jako prebiotyk [2]     

Rys. 5 Izomalt [5].  

4.     Maltitol      

Występowanie: naturalnie w roślinach
Właściwości: biały, krystaliczny proszek
Otrzymywanie: z maltozy, uwodornienie glukozy/syropu glukozowego
Metabolizm: 45% słodzika wchłania się z przewodu pokarmowego, hydrolizowany do glukozy i sorbitolu, pozostała część jest fermentowana, niewielka ilość wydalana jest z moczem
Wartość i zastosowanie: wartość kaloryczna to około 4 kcal/g, rzeczywistka to około 3 kcal/g, indeks glikemiczny wynosi 35, zaś insulinowy 27, stosowany w produkcji lodów, wyrobów cukiernicznych [2]                                                                                               

Rys. 6 Maltitol [6].

5.     Laktitol                                                                                                            

Występowanie: syntetyczny, nie występuje naturalnie

Właściwości: kryształki lub roztwór, dobrze rozpuszczalny w wodzie

Otrzymywanie: uwodornienie laktozy z serwatki

Metabolizm: jest hydrolizowany (do sorbitolu i galaktozy), wchłania się z przewodu pokarmowego jedynie w 2%, a następnie jest przekształcany do glukozy, pozostała ilość ulega fermentacji w jelicie (wydziela się kwas masłowy i gazy)

Wartość i zastosowanie: wartość kaloryczna to około 4 kcal/g, a rzeczywista 2 kcal/g, indeks glikemiczny wynosi 6, zaś insulinowy 4, obniża poziom amoniaku i toksycznych związków w jelitach, dodawany do deserów i syropów, stosowany w zaparciach [2]       

      Rys. 7 Laktitol [7].

                                                        

6.     Ksylitol                                                                                                              

Występowanie: naturalnie w większości roślin

Właściwości: biała, słodka substancja, dobrze rozpuszczalna w wodzie

Otrzymywanie: redukcja ksylozy (udział drożdży) oraz ekstrakcja z brzozy, otrzymywany również z owoców (truskawki, maliny-sposób mało opłacalny) 

Metabolizm: wchłaniany na zasadzie dyfuzji prostej, około 50% fermentowane w jelicie, niecałe 50% metabolizowane w wątrobie do ksylozy (do produktu pośredniego szlaku pentozowego-a dalej przekształcana do glukozy i uwalniana do krwi), niewielkie ilości wydalane z moczem

Wartość i zastosowanie: wartość kaloryczna to około 4 kcal/g, ale wartość rzeczywista to około 3 kcal/g, indeks glikemiczny wynosi 13, zaś insulinowy 11, zapobiega próchnicy, odczuwalny chłód po spożyciu to wynik reakcji endotermicznej [2]       

Rys. 8 Ksylitol [8].          

                                                              

7.     Erytrol (erytrytol)                                                                                                            

Występowanie: naturalne, w sfermentowanym jedzeniu

Właściwości: biała postać, odporny na wysokie temperatury, dobrze rozpuszczalny w wodzie

Otrzymywanie: z glukozy w procesie fermentacji

Metabolizm: wchłania się na drodze dyfuzji, ale jedynie 10% dostaje się do jelita grubego, przedostaje się do tkanek ludzkich, ale nie jest metabolizowany, wydalany z moczem niemal w całości

Wartość i zastosowanie: wartość kaloryczna to około 4 kcal/g, ale wartość rzeczywista to 0-0,2 kcal/g (ponieważ nie jest metabolizowany), indeks glikemiczny wynosi 0, zaś insulinowy 2, stosowany w leczeniu nadciśnienia, reguluje aktywność mitochondrialnej dysmutazy ponadtlenkowej SOD2 [2]     

                                                         

Rys. 9 Erytrol [9].       

                                       

8.     Acesulfam K         

Występowanie: syntetyczny, nie występuje naturalnie

Właściwości: biały proszek, stabilny w wysokich temperaturach, 

Otrzymywanie: synteza chemiczna

Metabolizm: nie jest metabolizowany, prawie w całości wydalany w organizmu

Wartość i zastosowanie:  200 razy słodszy od białego cukru, używany w piekarnictwie, badania wykazały, że wchodzi w interakcje z DNA i prowadzi do niebezpiecznych zmian cytotoksycznych komórek (!!!) [10]

Rys. 10 Acesulfam L [11].

9.   Aspartam (ester metylowy L-asparagino-L-fenyloalaniny)     

           
             Występowanie: nie występuje naturalnie

Właściwości: ciało stałe, stabilne

Otrzymywanie: synteza chemiczna

Metabolizm: metabolizowany do: kwasy asparaginowego, fenyloalaniny i kwasu mrówkowego

Wartość i zastosowanie: 200 razy słodszy od białego cukru, szeroko stosowany w żywności, określony jako rakotwórczy, aktywuje proces peroksydacji lipidów, powoduje wzrost stężenia wolnych rodników niszczących komórki, zaburza syntezę białek, badania na myszach udowodniły pogorszenie procesów związanych z pamięcią, a także prowadzi do wystąpienia chorób: chłoniaka, białaczki i nowotworów układu moczowego u zwierząt [10]

Rys. 11 Aspartam [12].

                          

10. Cyklaminian   

Występowanie: synetyczny, nie występuje naturalnie

Właściwości: wysoka termostabilność, dobrze rozpuszczalny w wodzie

Otrzymywanie: synteza chemiczna

Metabolizm: metabolizowany w około 40% do rakotwórczych związków

Wartość i zastosowanie: najmniej słodki smak w porównaniu z resztą słodzików, zakazany w wielu krajach [13]

Rys. 12 Cyklaminian sodu [14].

                                                                                          

11. Sacharyna       

Występowanie: synetyczny, nie występuje naturalnie

Właściwości: stała postać, termostabilna, nieprzyjemny, metaliczny posmak

Otrzymywanie: synteza chemiczna

Metabolizm: wydalana z moczem w niezmienionej postaci

Wartość i zastosowanie: nawet do 500 razy słodsza niż biały cukier, po wielu badaniach uznana w Polsce za niegroźną, stosowana w przemyśle spożywczym, farmaceutycznym i w pastach do zębów [13]

Rys. 13 Sacharyna [15].       

              

12. Sukraloza

Występowanie: synetyczny, nie występuje naturalnie

Właściwości: wysoka stabilność w dużych temperaturach

Otrzymywanie: poyskiwana z sacharozy przed podstawienie atomami chloru

Metabolizm: nie jest metabolizowana w organizmie ludzkim, ale pewna ilość rozpada się na chloroglukozę i chlorofruktuzę czyli substancje silnie toksyczne

Wartość i zastosowanie: nawet do 800 razy słodsza od białego cukru [16] 

Rys. 14 Sukraloza [17].

13. Taumatyna 

Występowanie: naturalne w afrykańskich owocach ketamfe

Właściwości: traci właściwości słodzące w kwaśnym środowisku w wysokich temperaturach

Otrzymywanie: izolowana z owoców

Metabolizm: metabolizowany w organizmie

Wartość i zastosowanie: wartosć energetyczna wynosi 4 kcal/g, nawet do 3000 razy słodsza od białego cukru, słodki smak utrzymuje się bardzo długo w ustach [16] 

Rys. 15 Taumatyna [18].

14. Neohesperydyna DC

Występowanie: półsynetyczna (hesperydyna izolowana z pomarańczy i przekształcana w neohesperydynę DC)

Właściwości: ciało stałe, odporna na wysoką temperaturę, 

Otrzymywanie: z hesperydyny

Metabolizm: metabolizowany fragment cukrowy cząsteczki

Wartość i zastosowanie: niska wartość energetyczna, nawet do 3000 razy słodsza niż biały cukier, stosowana w przemyśle spożywczym [13]

Rys. 16 Pomarańcze (z których izoluje się hesperydynę) [19].

15. Glikozydy stewiolowe (stewia)

Występowanie: naturalne w stewii (roślina)

Właściwości: termostabilne, odporne na działanie światła

Otrzymywanie: obróbka liści stewii

Metabolizm: ulegają rozkładowi w jelicie, pożywka dla bakterii

Wartość i zastosowanie: 300 razy słodsza niż biały cukier, hamuje wchłanianie glukozy w komórkach jelita, diuretyczna, tłumi poposiłkową glikemię, przeciwbakteryjna [13]

Rys. 17 Stewia, którą stosuje się jako słodzik [20].

16. Neotam

Występowanie: synetyczny, nie występuje naturalnie

Właściwości: stabilny

Otrzymywanie: otrzymywany z aspartamu

Metabolizm: wchłaniany w 30% i metabolizowany do NC-00751, następnie całkowicie eleminowany z organizmu, wykazano brak akumulacji w tkankach 

Wartość i zastosowanie: w badaniach na zwierzętach wykazano, że neotam powoduje przyrost masy ciała, nie wykazano rakotwórczości i genotoksyczności [13]

Rys. 18 Neotam [21].

Dodatkowo:

• INULINA

Występowanie: zapasowy cukier roślin bulwiastych 

Właściwości: biały proszek rozpuszczalny w wodzie, należy do grupy fruktanów, wchodzi w skład rozpuszczalnej frakcji błonnika

Otrzymywanie: otrzymywany z roślin

Metabolizm: enzymy trawiące inulinę nie są wytwarzane w organizmie ludzkim, zdolność do trawienia inuliny wykazują drobnoustroje w jelitach człowieka

Wartość i zastosowanie: wartość energetyczna około 1,5 kcal/g choć rzeczywista to około 0-0,2 kcal/g (gdyż nie jest metabolizowana przez człowieka prawie w całości), działanie prebiotyczne, element dietoterapii, niewielki stopień słodkości, zamiennik tłuszczu, przemysł spożywczy, obniża poziom trójglicerydów [22]

Rys. 19 Inulina [23].

• LUKRECJA

Występowanie: naturalne w lukrecji (z rodziny bobowatych)

Właściwości: ekstrakt roślinny

Otrzymywanie: ekstrakcja z lukrecji

Metabolizm: jest metabolizowana

Wartość i zastosowanie: działanie cytoochronne, przeciwbakteryjna, przeciwgrzybicze, przeciwwrzodowa, wyraźny wpływ na wydzielanie trzustkowe, usprawnia procesy poznawcze, przeciwzapalna, stosowana w przemyśle spożywczym w produkcji słodyczy [24]

Rys. 20 Lukrecja i słodycze z lukrecji [25].

• TAGATOZA:

Występowanie: naturalne, najwięcej w tropikalnym drzewie Sterculia setigera, znajduje się także w mleku UHT oraz jogurtach

Właściwości: polisacharyd, ketoheksoza - cukier prosty podobnie jak glukoza i fruktoza, dobrze rozpuszczalny w wodzie, 

Otrzymywanie: metodą chemiczną lub enzymatyczną z D-galaktozy

Metabolizm: wchłaniana w jelicie grubym prawie w całości, fermentowana przez mikroflorę jelit do kwasów tłuszczowych, które są metabolizowane

Wartość i zastosowanie: 37,5% wartości kalorycznej sacharozy, 92% słodkości białego cukru, nie wywołuje biegunek po nadmiernym spożyciu, wspiera rozwój flory bateryjnej, nie powoduje gwałtownego skoku glukozy, posiada status substancji bezpiecznej wg GRAS, szeroko stosowana w przemyśle spożywczym, stosowana w trzeciej fazie badań klinicznych w leczeniu cukrzycy typu 2 i otyłości, wykazano na zwierzętach, że spożycie zwiększa płodność i wpływa pozytywnie na rozwój płodu, ma właściwości antyoksydacyjne [26]

Rys. 21 Wartości kaloryczne wybranych słodzików [26].

• MonkFruit:

Występowanie: naturalne z owoców Luo Han Guo

Właściwości: jasnożółty proszek, dobra stabilność

Otrzymywanie: ekstrakcja z owoców

Metabolizm: wchłaniana w jelicie grubym prawie w całości, fermentowana przez mikroflorę jelit do kwasów tłuszczowych, które są metabolizowane

Wartość i zastosowanie: ekstrakt zawiera: mogrozydy, fruktozę, aminokwasy, flawony, witaminę C i kwasy tłuszczowe, 230-260 razy słodszy niż biały cukier, niskokaloryczny , bezpieczny, brak efektów ubocznych [27]

Rys. 22 Owoce Luo Han Guo [28].

• Cukier kokosowy, syrop z agawy, syrop klonowy, melasa, syrop glukozowy, syrop glukozowo-fruktozowy, syrop HFCS, cukier trzcinowy, miód:

Powyższe substancje słodzące zawierają głównie sacharozę czyli są niemal jak zwykły "biały cukier". Zawierają również cukry proste - glukozę czy fruktozę (które są mono cukrami z których powstaje sacharoza). Niektóre z nich nie składają się z czystego cukru, dlatego mają niższy indeks glikemiczny niż biały cukier. Jednakże ilość cukrów w przeliczeniu na 100g produktu jest dalej bardzo wysoka. 

• MIÓD: Chciałam go wyróżnić, ponieważ jest naprawdę godny uwagi. W składzie miodu znajdziemy, aż 181 (!!!!) aktywnych substancji takich jak cukry złożone, proste, a także aminokwasy oraz białka, ale i związki lotne i mineralne, witaminy oraz inne. Uważam, że warto się nim zainteresować w kontekście intensywnych treningów i wykorzystania go jako szybkie źródło energii na diecie low carb. Jednak w przypadku klinicznej odmiany diety ketogennej oraz niskiej aktywności warto zastosować inną substancję słodzącą o zerowym indeksie glikemicznym np erytrol [29].

Ok, no to wiemy już całkiem dużo o słodzikach. Ale czy są bezpieczne?

Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) jednoznaczenie określa dawkę bezpieczną dla zdrowia na podstawie badań ryzyka. ADI to taka ilość słodzika, która w przeliczeniu na mg/kg masy ciała może być spożyta w ciągu całego życia i nie powoduje toksycznego działania. Poniżej przedstawiłam dzienne dawki ADI substancji "podejrzanych" o ewentualne toksyczne działanie opisane wyżej.

Rys. 21 Dopuszczalne dziennie spożycie słodzików ADI [1].

Pozostałe substancje czyli substancje z grupy polioli i fruktanów określono jako bezpieczne dla zdrowia i nie zdefiniowano dla nich dawek ADI. Którą i czy warto spożywać zdecydujcie sami :) 

Mój komentarz: Ja najczęściej wybieram erytrol oraz inulinę. Inulina świetnie sprawdza się w bezie (przepis tutaj [klik]) oraz w lukrach i polewach jak w przepisie np tutaj [klik]. Jest też idealna do zagęszczania sosów jak np tutaj [klik]. Do bezy idealnie pasuje także ksylitol. 
Erytrol stosuję w niewielkiej ilości do ciast, bo po tak długim czasie na diecie bez cukru zwyczajnie nie potrzebuję już tak intensywnego, słodkiego smaku i wystarczy mi łyżka czy dwie na całą blaszkę ciasta. Do bezy czy kokosanek odradzam użycie erytrolu, bo wypieki nie wychodzą smaczne. Mimo, że literatura naukowa określa erytrol czy inulinę jako słodziki o średnim stopni słodkości to dla mnie są naprawdę słodkie. Nawet kakao nie słodzę :) Podejrzewam, że i dla Was zamienniki cukru takie będą lub już są. 

Jaką mam dla Was radę? Starajcie się słodzić w naturalny sposób np używając wiórków kokosowych czy gorzkiej czekolady (serio, nawet czekolada 85% jest po pewnym czasie na diecie słodka). Do słodzenia idealnie sprawdzają się też owoce posypane na górze np sernika czy ciasta lub dodane do koktajli. Jeśli kupicie 1 kg inuliny i 1 kg erytrolu to starczy Wam na minimum pół roku, a nawet i rok tak jak mi. Wiem co mówię i wiem co jem! Przecież jestem blogerką i piekę różne smakołyki raz w tygodniu, a bywa i częściej - zaufajcie mi :) 

Liczenie węglowodanów: Proszę pamiętać o tym, że przemysł spożywczy i przepisy regulujące publikowanie danych na etykiecie są nieuregulowane. W związku z tym producenci nie zawsze podają "węglowodany brutto" i niżej wartość cukrów prostych - wtedy wystarczy obliczyć różnicę obu wartości, aby otrzymać węglowodany netto. Jednak czasami stosując taką technikę otrzymujemy wartości...na minusie! Bardzo często producenci oddzielają błonnik (a czasem nie i wtedy podają go w wartości wliczonej do węglowodanów brutto). Nie istnieją węglowodany netto na minusie, dlatego pamiętajmy, że sposoby obliczenia węglowodanów brutto z etykiet spożywczych są różne i nie zawsze to tylko odejmowanie jednej wartości. Wartość węglowodanów netto nie może być ujemna.

Literatura i grafika:

[1] Wierzbicka E., Słodziki” - aspekty żywieniowe i zdrowotne, Katedra Żywienia Człowieka SGGW, Warszawa 2014.

[2] Długołęcka A., Poliole - zamienniki cukru, Biotechnology 2013.

[3]https://www.amazon.com/SORBITOL-Solution-USP-Laxative-473mL/dp/B001V9OORO

[3] Zdrojewicz Z., Kocjan O., Idzior A., Substancje intensywnie słodzące – alternatywa dla cukru w czasach otyłości i cukrzycy, Med Rodz 2015; 2(18): 89-93.
[4] https://www.mcguffmedical.com/mannitol-25-125gmvial-sdv-50mlvial
[5] https://sklepagnex.pl/userdata/gfx/6b824786a38259a11fdce84ffec9eb26.jpg
[6]https://www.gourmet-versand.com/img_article_v3/50918-maltitol-a-sugar-substitute-e965-sosa.jpg  
[7] http://www.gastronaut.no/images/2685/v02_7C2A9B5082893C0C40FB68ED86818A4E.jpg
[8]https://slodkie-zdrowie.pl/54-large_default/ksylitol-cukier-brzozowy-finski-1kg.jpg  
[9] https://f.allegroimg.com/s400/038f0b/4c1a42db4bd595b067966573755f
[10] Świerczek U., Borowiecka A., Fder-Kubis J., Struktura, właściwości i przykłady zastosowań syntetycznych substancji słodzących żywność, Nauka. Technologia. Jakość, 2016, 4 (107), 15 – 25
[11] https://distripark.com/media/catalog/product/cache/c687aa7517cf01e65c009f6943c2b1e9/e/9/e950_25_kg.jpg
[12]https://distripark.com/media/catalog/product/cache/c687aa7517cf01e65c009f6943c2b1e9/a/s/aspartam_1000kg.jpg
[13] Cukier – czy warto go zastąpić substancjami słodzącymi? *Aneta Koszowska1 ,Anna Dittfeld2 , Justyna Nowak1 , Anna Brończyk-Puzoń1 , Katarzyna Gwizdek3 , Jacek Bucior4 , Barbara Zubelewicz-Szkodzińska1 1 /2014 Nowa Medycyna  36-41
[14]https://ocdn.eu/pulscms-transforms/1/s_PktkqTURBXy9jMWMzNjI1ZWFmMDI5YzI2NDgwYzFlNWFmMjA0YzE1NS5qcGVnkpUCzQPAAMLDlQIAzQPAwsM
[15] https://srecepty.pl/system/images/739/big_thumb.27961.jpg
[16] Neotame as a sweetener and flavour enhancer 1 Scientific Opinion of the Panel on Food Additives, Flavourings, Processing Aids and Materials in Contact with Food (Question No EFSA-Q-2003-137) Adopted on 27 September 2007 
[17]http://cdn.blackburndistributions.com/media/catalog/product/cache/11/image/9df78eab33525d08d6e5fb8d27136e95/s/u/sucralose-powder_large.jpg
[18]http://pl.nutragreen-extracts.com/uploads/20188359/thaumatin17060897410.jpg
[19]https://encrypted-tbn0.gstatic.com/images?q=tbn:ANd9GcR4ImqUCG_m3eb7MAqXSSakUYpAJ5yKOp8nkusOCBH-QNBzmaqO
[20] http://ogrodwgumowie.pl/wp-content/uploads/2016/02/stzw3.jpg
[21]https://lebensmittel-warenkunde.de/assets/images/e961-neotam.jpg
[22]Kiełtyka-Dadasiewicz A., Sawicka B., Krochmal-Marczak B., Bienia B., Inulina jako produkt spożywczy, paszowy, farmaceutyczny, kosmetyczny i energetyczny.. Towaroznawcze Problemy Jakości. 1. 2014.
[23] https://edumed.com.pl/pic/_bp9618.jpg
[24] Kucharska-Ambrożej K., The primary knowledge of chemistry and biological activity of liquorice (Glycyrrhiza glabra L.), Borgis - Postępy Fitoterapii 2/2017, s. 158-164
[25]https://naturaonline.pl/wp-content/uploads/2017/08/121f51b12ba30edb33ee328996a3c63d.jpg
[26] Wanarska M., D-Tagatoza – prosty cukier o ogromnym potencjale aplikacyjnym, Laborant Nr 3/2011.
[27] https://jennyyslo.weebly.com/uploads/2/6/0/6/26061598/monk_fruit3.pdf
[28] http://cz.victarbio.com/uploads/20177865/p201707111555451577205.jpg
[29] Borawska J.,, bednarski W.,, gołębiewska J., Charakterystyka sacharydów miodu oraz możliwości zastosowania bifidobacterium do modyfikacji ich składu i właściwości, żywność. Nauka. Technologia. Jakość, 2011, 3 (76), 29 – 39

Miłej lektury!

Zapraszam na stronę na Facebook'u tutaj [kliknij i wejdź].

****************************************************************

Udostępniajcie jeśli macie ochotę! :)

Bardzo proszę o uszanowanie mojego autorstwa do zdjęć i przepisów :)

USTAWA z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych.

Art. 78. 1.